مسئولیت اجتماعی شرکت یا Corporate social responsibility یک مدل تجاری و مفهومی گسترده است. این مفهوم به عملکرد مسئولانه‌ی شرکت‌ها در قبال خود، جامعه و محیط‌زیست می‌پردازد. کسب‌وکارهای مختلف با استفاده از برنامه‌های CSR، فعالیت‌های بشردوستانه و یا داوطلبانه به جامعه خدمت کرده و هم‌زمان برندشان را تبلیغ می‌کنند.
با انجام مسئولیت اجتماعی شرکت، که شهروندی شرکتی هم نامیده می‌شود، آگاهی خود را از میزان تأثیرگذاری‌شان بر همه جنبه‌های جامعه، (اقتصادی، اجتماعی و محیطی و غیره) اعلام می‌کنید.
بیایید ببنیم اصلا این CSR چیست؟!

تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت (CSR)

اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR)، به شیوه‌ها و سیاست‌هایی اطلاق می‌شود که علاوه بر در نظر گرفتن منافع یک شرکت، بر رشد و پیشرفت جامعه تمرکز دارند. ایده اصلی CSR این است که، شرکت‌ها علاوه بر به حداکثر رساندن سود و افزایش درآمدشان، باید به اهداف اجتماعی نیز توجه کنند. مسئولیت اجتماعی شرکت، مفهومی گسترده است که بسته به نوع شرکت و زمینه فعالیت آن‌ها، به اشکال مختلفی تقسیم می‌شود. مشاغل از طریق برنامه‌های CSR، می‌توانند برند خود را تقویت کرده و به‌طور هم‌زمان در جهت رشد و منفعت جامعه، قدمی مؤثر بردارند.
CSR به همان اندازه که برای جامعه مهم است، برای یک شرکت نیز اهمیت دارد. فعالیت‌های CSR باعث ایجاد پیوندهای قوی میان کارکنان و شرکت‌ها شده و نقش مؤثری را در تقویت روحیه آن‌ها ایفا می‌کند. همچنین CSR، به کارکنان و کارفرمایان کمک می‌کند تا میزان ارتباطشان با جهان پیرامون را افزایش دهند.
یک شرکت به‌منظور ایجاد مسئولیت اجتماعی، ابتدا باید در برابر خود و سهامدارانش مسئول و پاسخگو باشد. به همین دلیل است که CSR در درجه اول، جزء استراتژی‌هایی است که شرکت‌های بزرگ از آن‌ها استفاده می‌کنند. هرچه شرکتی شناخته‌شده‌تر و موفق‌تر باشد، نقش بیشتری را در تعیین استانداردهای اخلاقی (میان مشاغل، رقبا و صنعت خود) ایفا می‌کند. کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هم برنامه‌های CSR ایجاد می‌کنند؛ اما معمولاً به‌اندازه شرکت‌های بزرگ دیده نمی‌شوند.

اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت یا CSR چیست؟

با وجود آنکه نمی‌توان منکر این واقعیت شد که شرکت‌ها با هدف به حداکثر رساندن سود فعالیت می کنند، حفظ رابطه خوب با جامعه ای که در آن فعالیت می کنند بسیار حیاتی است. کسب‌وکارهایی که می‌توانند نشان دهند وجدان اجتماعی دارند، شانس بیشتری برای موفقیت خواهند داشت و اینجاست که مسئولیت اجتماعی مطرح می‌شود.
بزرگترین شرکت ها در مسئولیت اجتماعی خود سرمایه گذاری می‌کنند و بخش ها یا شعبه های اختصاصی دارند که وظیفه رسیدگی به امور مربوط به مسئولیت اجتماعی آنها را دارند.
اما چرا مسئولیت اجتماعی شرکت تا این حد اهمیت دارد؟

۱. مسئولیت اجتماعی وجهه عمومی شرکت را بهبود می بخشد.

کسب‌وکارهای موفق به خوبی درک کرده اند که نیاز به نگرش مثبت از سوی مخاطبانشان دارند. البته، مسئولیت اجتماعی آنها، در درجه اول، ارائه ارزش نسبت به پولی که می‌گیرند و ارائه محصولات و خدمات با کیفیت بالا، به دنبال آن ارائه پشتیبانی خوب پس از فروش، خدمات مشتری و اهداف مدنی است. در نتیجه نشان می‌دهند چگونه شرکت به مشتریان خود، محیط زیست و جامعه به عنوان یک کل اهمیت می‌دهد. اگر متوجه شده باشید، شرکت هایی با سیاست های مسئولیت اجتماعی خوب پوشش رسانه ای بیشتر و بهتری دریافت می‌کنند، بنابراین این یکی از راه های تبلیغ شرکت آنها است.

۲. مسئولیت اجتماعی حاشیه سود شرکت را بهبود می بخشد.

یک شرکت با مسئولیت‌پذیری اجتماعی نشان می‌دهد که شیوه‌های اخلاقی در نحوه انجام تجارت خود لحاظ می‌کند. مشتریان به طور فزاینده ای در مورد مسائل محلی، ملی و جهانی آگاه می‌شوند و نمی‌توان انکار کرد که تصمیمات خرید آنها اکنون به شدت تحت تأثیر این مسائل قرار گرفته است. بنابراین، آنها تمایل به خرید بیشتر از شرکت هایی دارند که نگرانی و اقدام خود را در مورد موضوعاتی که به شدت مورد توجه مشتریان قرار می گیرد، نشان می دهند. این مساله باعث ایجاد وفاداری مشتریان خواهد شد. در نتیجه فروش بیشتر و سود بالاتر به وجود می‌آورد.

۳. مسئولیت اجتماعی csr دارایی شرکت را بیشتر می‌کند.

مسئولیت اجتماعی شرکت، اجازه می‌دهد تا دارایی‌های خود را که شامل حسن نیت، اعتماد و شهرت خوب است، پرورش دهد. کسب و کارها نام نیک و برند خود را یکی از با ارزش ترین دارایی های خود می‌دانند و با نشان دادن اینکه مسئولیت اجتماعی خود را جدی می گیرند، عموم مردم را نیز به جدی گرفتن آنها تشویق می‌کنند. در نتیجه برندینگ قوی‌تری خواهند ساخت.

انواع مسئولیت اجتماعی شرکت CSR چیست؟

گفتیم که مسئولیت اجتماعی CSR به این معنی است که یک شرکت باید اقدامات خود را به گونه‌ای تعریف کند که از نظر اجتماعی در برابر مشتریان، سهامداران و جهان پاسخگو باشد. اما واقعاً این در عمل به چه معناست؟
بیایید این مسئله را با انواع مسئولیت اجتماعی شرکت‌های توضیح بدهیم.

۱. مسئولیت اجتماعی زیست محیطی

برای شرکت هایی که متعهد به CSR هستند، مهم است که شیوه‌های سازگار با محیط زیست داشته باشند. شرکت‌ها می‌توانند سهم قابل توجهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای، آلودگی، زباله و کاهش منابع طبیعی داشته باشند. اما با تعهد به مسئولیت‌های زیست‌محیطی، یک کسب‌وکار مالکیت تأثیر آن بر محیط‌زیست را در اختیار می‌گیرد.

۲. مسئولیت اجتماعی اخلاقی

مسئولیت‌پذیری اخلاقی به این معناست که اطمینان حاصل شود که یک کسب‌وکار در همه کارها درگیر شیوه‌های تجاری منصفانه است. مواردی از جمله رفتار اخلاقی و محترمانه با همه کارکنان، ذینفعان و مشتریان یا تعیین حداقل دستمزد بالاتر را شامل می‌شود.

۳. مسئولیت اجتماعی بشردوستانه

در دنیای امروز، تقریباً انتظار می‌رود که کسب‌وکارها به جوامعی که در آن فعالیت دارند و به اهدافی که با مأموریت شرکت آنها همسو هستند، کمک مالی کنند. وقتی کسب و کارها این کار را انجام می دهند، مسئولیت بشردوستانه خود را دنبال می کنند.

۴. مسئولیت اقتصادی

هنگامی که یک کسب و کار با در نظر گرفتن مسئولیت اقتصادی عمل می‌کند، تصمیمات مالی اتخاذ خواهد کرد که انجام کارهای خوب را در اولویت قرار می دهد، نه فقط کسب درآمد بیشتر. این بدان معنی است که این نوع CSR با انواع دیگر بالا در هم تنیده شده است.

به عنوان مثال، می تواند به این معنی باشد که یک شرکت با تامین کننده‌ای که از مواد سازگار با محیط زیست استفاده می‌کند قرارداد امضا کند؛ حتی اگر هزینه بیشتری داشته باشد.

دستورالعمل های مسئولیت‌ اجتماعی‌ شرکت‌ها

سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO)، در سال ۲۰۱۰ مجموعه‌ای از استانداردهای اختیاری را برای کمک به اجرای مسئولیت‌های اجتماعی‌ شرکت‌ها منتشر کرد. این استانداردها  تنها به ارائه توصیه و راهنمایی‌های لازم CSR می‌پردازد (به دلیل آنکه ماهیت CSR بیشتر کیفی است تا کمی).
این دستورالعمل مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را توضیح می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا اصول CSR را به اقدامات عملی تبدیل کنند. این استاندارد برای تمامی سازمان‌ها صرف‌نظر از فعالیت، اندازه و موقعیت آن‌ها در نظر گرفته‌شده است. همچنین از آنجایی‌ که بسیاری از ذینفعان اصلی از سراسر جهان در توسعه ISO 26000 مشارکت داشته‌اند می‌توان آن را یک اجماع بین‌المللی تلقی کرد.

ISO 26000 چیست؟

در سال ۲۰۱۰، سازمان بین المللی استاندارد (ISO)، ISO 26000 را منتشر کرد که مجموعه‌ای از استانداردهای داوطلبانه است که به شرکت‌ها کمک می‌کند مسئولیت اجتماعی شرکت را پیاده کنند. برخلاف سایر استانداردهای ISO، استاندارد ISO 26000 یک راهنما ارائه می‌دهد نه یک سری الزامات. چون ماهیت CSR بیشتر کیفی است تا کمّی و نمی‌توان به استانداردهای آن گواهینامه داد. ISO 26000 مسئولیت‌های اجتماعی را به طور شفاف بیان کرده و به سازمان‌ها کمک می‌کند اصول CSR را عملی کنند.

چطور می‌توانیم csr را در کسب‌وکار خود پیاده سازی کنیم؟

حالا بیایید ببینیم اگر می‌خواهید csr را اجرا کنید باید چه کار کنید:

۱. تلاش‌های فعلی خود را بررسی کنید

احتمالا از قبل هم یک سری اقدامات در جهت مسئولیت اجتماعی شرکت کرده‌اید، اما آگاهانه نبوده است. شیوه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی شرکت‌تان را بررسی کرده و ببینید چه تاثیری بر محصول و خدمات‌تان دارند.

۲. اهداف csr خود را تعریف کنید

در مرحله بعدی، سعی کنید، اهداف csr خودتان را مشخص کرده و ماموریت شرکت، ارزش‌ها و برنامه کار خود را هم درنظر بگیرید.

۳. اولویت‌های خود را مشخص کنید

حالا یک سری کارهای منطقی با اولویت بیشتر را انتخاب کنید. مهم است که از کارکنان، شرکا و سهامداران هم نظرخواهی کنید.

۴. یک برنامه اقدام و پیگیری را ایجاد کنید

سرانجام، یک برنامه اقدام را طراحی کنید تا بتوانید بر اساس اولویت‌ها عمل کنید. این برنامه باید زمان بندی دقیق و فهرستی از افراد مسئول کارها و منابع اختصاصی برای پروژه را در بر بگیرد. جلسات پیگیری منظمی را تنظیم کنید تا پیاده‌سازی برنامه اقدام را نظارت کنید، نقاط قوت و ضعف را مشخص کرده و تصمیم‌گیری لازم را انجام دهید.

مثال‌های واقعی از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها

اگر می‌خواهید با مثال واقعی ببینید شرکتها چگونه مسئولیت اجتماعی را اجرا کرده‌اند، چند نمونه برایتان آورده‌ایم.

۱. مسئولیت اجتماعی شرکت کاله

یکی از اقداماتی که شرکت کاله طی دوران کرونا انجام داد و به عنوان یکی از نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ایران سر و صدای زیادی به راه انداخت، شرکت در کمپین «به هم دلگرمیم» بود. در طرحی مشترک با «هلال احمر» و «اسنپ»، شرکت متعهد شد که به ازای هر ریتوییت در شبکه اجتماعی توئیتر، یک بسته غذایی حاوی انواع محصولات لبنی و پروتئینی را به دست خانواده های آسیب دیده از کرونا در استان های تهران، قم، مازندران و خوزستان برساند. در این طرح که با همکاری سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر و با کمک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه‌های حمایتی انجام شد این محصولات، جمعا به ارزش ۲۰۰ هزار تومان به حمایت دیدگان اختصاص یافت (منبع).

۲. مسئولیت اجتماعی شرکت اپل

اپل به‌عنوان یکی از اولین شرکت‌های جهانی که به اثر انتشار کربن خالص صفر شرکت‌ها دست یافت، در سال ۲۰۲۰ برنامه‌های خود را برای گسترش این ابتکار در کل زنجیره تامین خود تا سال ۲۰۳۰ اعلام کرد. در راستای این هدف، تمام محصولات فروخته شده تا پایان دهه کربن صفر خواهند بود. یعنی تولید محصولات نباید منجربه تولید کربن در اتمسفر شود.

تلاش‌های پایداری زیست‌محیطی اپل همچنین شامل بهبود دوام و طول عمر محصولاتش استفاده مجدد از محصولات اپل است. این ابتکارات شامل اطمینان از این است که ۴۰٪ از تمام مواد مورد استفاده در تولید خط مک بوک ایر از منابع بازیافتی ساخته شده است.

۳. مسئولیت اجتماعی شرکت استارباکس

Starbucks مدت‌هاست که به دلیل احساس مسئولیت اجتماعی و تعهد به پایداری و رفاه جامعه، به یک برند محبوب تبدیل شده است. استارباکس از زمانی که فعالیت خود را آغاز کرد، به CSR اهمیت می‌داد. بر اساس گزارش جهانی تأثیر اجتماعی در سال ۲۰۲۰، این شرکت به نقاط عطف زیر دست یافته است:

• تأمین قهوه از منابع ۱۰۰ درصد اخلاقی
• ایجاد یک شبکه جهانی از کشاورزان و کاشت ۱۰۰ میلیون درخت برای آن‌ها تا سال ۲۰۲۵
• پیشگام در ساختن ساختمان سبز در تمام فروشگاه‌ها
• صرف میلیون‌ها ساعت برای انجام خدمات اجتماعی
• ایجاد برنامه‌های دانشگاهی و اختصاص وام‌های دانشجویی برای کارمندان

در سال ۲۰۱۵، استارباکس تایید کرد که ۹۹% زنجیره تامین قهوه این شرکت، دارای منابع اخلاقی است و به دنبال این است که با تلاش مستمر و مشارکت با مزارع قهوه محلی و سازمان‌های مربوطه، این رقم را به ۱۰۰% برساند. استاربکس مزارع قهوه را از نظر استانداردهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ارزیابی می‌کند تا مطمئن شود منبع تامین محصولاتش در راستای CSR باشد و تاثیر اجتماعی مثبتی داشته باشد.

۴. مسئولیت اجتماعی شرکت لگو

یکی از معروف‌ترین شرکت‌های دنیا در زمینه CSR، شرکت Lego است. هدف این شرکت، نه تنها کمک به رشد و پرورش کودکان از طریق بازی خلاقانه است، بلکه داشتن یک سیاره سالم را هم ترویج می‌دهد.

لگو اولین و تنها شرکتی است که توسط صندوق جهانی حیات وحش به عنوان شریک حفاظت از آب و هوا و محیط زیست شناخته می‌شود. تمام تلاش این شرکت در رابطه با CSR این است که اثر کربن در کره زمین را به حداقل برساند. همچنین تعهد آن به پایداری، فراتر از مشارکتش است.

این شرکت اسباب‌بازی سازی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ برای تهیه اسباب‌بازی‌ها و بسته‌بندی آنها از مواد دوستدار محیط زیست استفاده کند و تا کنون هم قدم‌های زیادی در این رابطه برداشته است.

نتیجه گیری

مسئولیت اجتماعی شرکت یا Corporate social responsibility به سیاست‌گذاری‌های درون‌سازمانی در جهت بهبود، رشد و پیشرفت جامعه اطلاق می‌شود. فعالیت‌های زیست‌محیطی، خیریه و داوطلبانه، مهم‌ترین CSRها هستند. مسئولیت اجتماعی شرکت به همان اندازه که برای جامعه مهم است، برای یک شرکت نیز اهمیت دارد. با استفاده از CSR هم به جامعه خدمت کرده و هم استراتژی‌های برندینگ را تقویت می‌کنید.